Ο Ξηροπόταμος είναι χωριό του Νομού Δράμας, πολύ κοντά στην ομώνυμη πόλη.
Ο Ξηροπόταμος ήταν κεφαλοχώρι του νομού Δράμας, που σήμερα ανήκει στο δήμο Δράμας. Βρίσκεται βορειοδυτικά της πόλης Δράμας. Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στις παρυφές του Όρους Φαλακρού και σε υψόμετρο 260 μέτρων, σε απόσταση περίπου 7 χιλιομέτρων από την πόλη της Δράμας, στην οποία ανήκει και διοικητικά, ως ξεχωριστό δημοτικό διαμέρισμα.
Στα Ανατολικά του χωριού δεσπόζει ο πευκόφυτος λόφος του Προφήτη Ηλία (Βισόκα = ύψωμα). Ανατολικά του υψώματος σε βραχώδη περιοχή βρίσκεται προϊστορικός οικισμός, ο οποίος ανήκει στη Νεολιθική εποχή και στην ύστερη εποχή του Χαλκού όπως αποδεικνύεται από τα ευρήματά του.
Νότιο δυτικά του χωριού, στη θέση της βιομηχανικής περιοχής Δράμας (διοικητικά ανήκει στο χωριό του Ξηροποτάμου), βρέθηκαν ταφικοί τύμβοι της εποχής του Σιδήρου (10ο – 7ο αιώνα π.Χ.). Βρέθηκαν ταφές – καύσεις, ταφές σε τευροδόχα αγγεία και σε πιθάρια, μαζί με κτερίσματα. Μέσα σε πιθάρι βρέθηκε η ταφή σκύλου μαζί με ταφές – καύσεις ανθρώπων. Τα αγγεία των τάφων είναι τοπικά – θρακικά, μαζί με διάφορα από την νότια Ελλάδα. Τα ευρήματα των τύμβων έχουν σχέση με αυτούς τις κεντρικής Μακεδονίας και των προϊστορικών της Βεργίνας.[1]
Μετά την μάχη των Φιλίππων, το 42 π.Χ., σε όλο τον κάμπο της Δράμας εγκαθίστανται παλαίμαχοι ρωμαίοι στρατιώτες της 28ης λεγεώνας, ενώ το ίδιο γίνεται και 12 χρόνια αργότερα. Η αποίκηση είχε γεωργικό χαρακτήρα και όλες οι κώμες (μικροί οικισμοί) είχαν εξάρτηση από την μεγαλύτερη πόλη της περιοχής τους Φιλίππους, που ήταν το κέντρο. Για την καλύτερη και ασφαλέστερη διαβίωση των κατοίκων της περιοχής των Φιλίππων (πεδιάδα Δράμας – Καβάλας) οι Ρωμαίοι δημιούργησαν οχυρωματικές θέσεις (κάστρα) στις γύρω από την πεδιάδα περιοχή. Αυτά επιτηρούσαν την πεδιάδα, την προφύλαγαν από επιδρομείς, προσφέρανε καταφύγιο και προσωρινή παραμονή σε περιόδους αναταραχής και είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους και με τους Φιλίππους. Μία τέτοια οχυρωματική θέση είναι δίπλα στο χωριό, ανατολικά.[;]
Στην κορυφή λόφου ανατολικότερα, ανάμεσα Ξηροπόταμο με Μοναστηράκι, με το όνομα “Ύψωμα Μαυρουδή” (Καλελίκ) και με 582 μέτρα υψόμετρο, υπάρχει οχυρωματική θέση (κάστρο) Ρωμαϊκής εποχής (περίπου 300 – 500μ.Χ.), μπορεί όμως στην ίδια θέση να υπήρχε πολύ παλαιότερη οχύρωση. Λίγο χαμηλότερα στο διάσελο του λόφου εντοπίστηκε ένα τμήμα από υδραγωγείο το οποίο αποδίδεται κι αυτό στους Ρωμαϊκούς χρόνους. Η οχυρωματική θέση είναι από χοντροδουλεμένες πέτρες χωρίς συνδετικό κονίαμα και πάχος πάνω από 1,5 μέτρο, ενώ το ύψος δεν είναι μεγάλο. [3]
Στα δυτικά του χωριού, βρίσκεται το φαράγγι του Ξηροποτάμου γνωστό ως Λάκκος, όπου βρίσκεται και η πανέμορφη, πετρόχτιστη γέφυρα, ενώ στα νότια του χωριού εκτείνεται η πεδιάδα του.
Η παλαιότερη αναφορά του χωριού σε γραπτή πηγή είναι σε οθωμανικά κατάστιχα του 1568/69, όπου καταγράφεται ως Βησότζιανη, ένας ακμαίος οικισμός, που έχει 3 χριστιανικούς μαχαλάδες και 1 μουσουλμανικό.
Ένα χρόνο μετά, το 1569/70, σε οθωμανικά κατάστιχα, αναφέρεται ένας οικισμός που έχει σχέση με τη Βησοτσάνη, με το όνομα «Βύσανη».
Στα παραπάνω οθωμανικά κατάστιχα αναγράφονται τα ανθρωπωνύμια: Βλάχου, Δούκας, Κομιανού, Κοσήνα, Κούπεν, Λάσκαρη (δάσκαλος), Νάκου, Νέστωρος, Νεντέλτσιος, Προτάνος, Στογιάννη, Στοΐλη, Συναδινού.
Την ίδια εποχή 1500 με 1600 περίπου, αναγράφεται σε έγγραφα της μονής Παγγαίου, γραμμένα το 1680 με 1730, (βρέβιον, D309), ως Βισώτζιανη. Αναγράφονται 100 άνθρωποι-ανθρωπωνύμια. Μερικά από αυτά Βλάχου, Βουλκάν, Βρανάς.
Σε άλλα έγγραφα της μονής Παγγαίου, του 17ου και 18ου αιώνα (από 1680 ως 1750), (πρόθεση, D116), αναγράφεται ως Βησότζιανη. Εκεί αναγράφονται 14 ανθρωπωνύμια: μποζίνου (σλ), χρυσαφίνας, μάριου, χαρίσκου ιερέος, μανόλη, βούλτσιου ιερέος (σλ), ποταπής, γιάνκου, θεοδώρου, μπόικου (σλ), στάμτζιου (σλ), σταμάτου, κυριαζή, δημητρίου. (σλ= όνομα σλάβικης προέλευσης).
Στις αρχές του 19ου αιώνα (1915 ή 1816;) χτίζεται η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, που ίσως είναι αφιερωμένη στον Θεόδωρο τον Μυτιληναίο ή Χατζηθόδωρο.
Από έγκυρες τουρκικές πηγές, προκύπτει ότι στον καζά Δράμας καταμετρηθήκαν το 1831, ότι υπήρχαν συνολικά 12.702, µόνο άνδρες, από τους οποίους οι 3.077 ήταν χριστιανοί. Το γεγονός ότι στον καζά Δράμας υπήρχαν 3.077 µόνο άνδρες κάτοικοι υποδηλώνει πως ο αριθμός των χριστιανών κατοίκων της περιοχής ήταν μεγαλύτερος. Ένα από τα χωριά της περιοχής με πολύ μεγάλο χριστιανικό πληθυσμό ήταν ο Ξηροπόταμος.
Το 1862 στον Ξηροπόταµο έγιναν 91 γάμοι µε παιδιά προερχόμενα από 182 οικογένειες χριστιανικές, στην περίπτωση που κάθε οικογένεια πάντρεψε ένα παιδί του την χρονιά εκείνη. Δεν μπορεί όμως όλες οι οικογένειες να πάντρεψαν παιδιά εκείνη τη χρονιά. Οπότε και ο αριθμός των χριστιανικών οικογενειών θα ήταν τουλάχιστον περισσότερος από τον τριπλάσιο των γάμων.
Σε έκθεση του Υποπροξενείου Καβάλας προς το υπουργείο Εξωτερικών “προκύπτει ότι στον καζά Δράμας λειτουργούσαν αλληλοδιδακτικά σχολεία… στον Ξηροπόταμο…” το έτος 1869.
Το 1877 είχε ισάριθμο πληθυσμό χριστιανών και Οθωμανών και λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο κοινό (4/τάξιο σχολείο) με δύο δασκάλους.
Δάσκαλοι που δίδαξαν εκείνες τις δύσκολες εποχές του Μακεδονικού αγώνα, ήταν ο Αυλίδης Δ., Ζωή Σταμπουλή, Λάζαρος Πιπερτζής, Αστεριάδης Νικόλαος, Άγγελος παπα-Ζαχαριάδης, Βοζίκης Δημήτριος, Καρολίνα Οικονόμου, .
10 χρόνια μετά, το 1885, οι χριστιανοί κάτοικοι ήταν διπλάσιοι από τους Οθωμανούς. Η Βησσοτσάνη (Ξηροπόταμος) στα 1885 είχε 1350 κατοίκους από τους οποίους οι 450 ήταν μουσουλμάνοι και οι άλλοι 900 χριστιανοί από τους οποίους λίγοι είχαν προσχωρήσει στη βουλγαρική Εξαρχία (σχίσμα). Το ελληνικό σχολείο είχε 30 παιδιά.
Μια ιστορία με πρωταγωνιστή τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο και όλους τους κατοίκους του χωριού εξελίχτηκε τον χειμώνα του 1902-1903. “Τον χειμώνα του 1902-1903 οι Εξαρχικοί είχαν πετύχει το κλείσιμο της Ελληνικής Εκκλησίας και είχαν καταλάβει το Σχολείο της Ορθοδόξου Κοινότητας. Ο Χρυσόστομος έχοντας στα χέρια του τα επίσημα έγγραφα ιδιοκτησίας και με την προσωπική του επιβολή, διώχνει τους Βουλγάρους και ξαναπαίρνει πίσω το Σχολείο. Και μια μέρα πούχε τρομερή θεομηνία με χαλάζι, στον Ξηροπόταμο, αρπάζει την ευκαιρία, ξεσηκώνει τους Χριστιανούς να κάνουν λιτανεία, για να σταματήσει το κακό. Κι έτσι μ΄ Έλληνες ιερείς, επικεφαλής των Ορθοδόξων και σχισματικών χωρικών, ανοίγει με την βία την Εκκλησία, πούχαν κλειστή οι Τούρκοι, για να προσευχηθούν στο Θεό να σταματήσει η θεομηνία. Το πραξικόπημα έγινε, η εκκλησία άνοιξε και στις ανακρίσεις που έγιναν από τους Τούρκους, βεβαίωσε ότι λόγω της θεομηνίας είχε τόσο ερεθιστεί το πλήθος που δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Οι Τούρκοι αναγνώρισαν ως Ελληνική την Εκκλησία.” Οι οθωμανικές αρχές το δέχτηκαν λόγω των καλών σχέσεων του μητροπολίτη με τον μουτεσαρίφη (Τούρκο διοικητή της περιοχής Δράμας) Ζιά Πασά.
Το 1905, περιηγήθηκε στην περιοχή της Δράμας ο Γεώργιος Χατζηκυριακού. Στο βιβλίο του, που αποτύπωσε τις “σκέψεις και εντυπώσεις εκ περιοδείας”, αναφέρει για τον Ξηροπόταμο και το πρώτο κλείσιμο της εκκλησίας, τα παρακάτω:
“.. και την επαύριον αναχωρώ βαίνων επί των υπωρειών λοφοσειράς προς ανατολικώς και εις ώρας απόστημα κειμένην κώμη Βισοτσιάνην. Η Βισοτσιάνη αποτελούσα Ελληνικήν κοινότητα εξ υπερεκατόν οικογενειών (μετά 35-40 οθωμανικών) εμμένει ευσυνειδήτως εις την πατρώαν πίστιν διατηρούσα μεγάλην και ανιστοριμένην εκκλησίαν και σχολείον αμφοτέρων των φύλων μετά δύο διδασκάλων. Και ταύτην οι υιοί του σκότους ου παύονται επιβουλευόμενοι ίνα εκ της ιεράς των πατέρων εστίας αποσπάσοσι και τας σκολιάς του σχίσματος τριβούς αποπλανήσωσιν. Επανειλημμένως επιχείρησαν βία την εκκλησίαν ν΄ αρπάσωσιν, αλλ ηστόχησαν του σκοπού των αντιμετωπίσαντες την γενναίαν των κατοίκων αντίστασιν και την σθεναράν της Μητροπόλεως Δράμας στάσιν. Επισκοπήσας και την κοινότητα ταύτην μετά καρδίας βεβαρυμένης επί τη αδίκω ταύτη κατά του Γένους και της Εκκλησίας υπό αγνώμονος λαού κατάφορα αναχωρώ έφιππος …..”
Το 1905, σύμφωνα με τα Βουλγάρικα στοιχεία, από τις 240 οικογένειες του χωριού οι 170 είναι ελληνικές, οι 70 είναι εξαρχικές και 49 μουσουλμανικές. Την ίδια χρονιά οι Βούλγαροι είχαν δικό τους σχολείο με 1 δάσκαλο και 20 μαθητές, ενώ την προηγούμενη σχολική χρονιά 1904-05 είχαν 27 μαθητές με 1 δάσκαλο.
Το 1906 ο γενικός επιθεωρητής σχολείων Δ. Σάρρος επισκέπτεται το χωριό και βρίσκει 741 Έλληνες, 221 σχισματικούς Βούλγαρους και 183 Τούρκους. Οι Έλληνες πρόκριτοι ήταν ο Σαμαράς Αντώνιος και ο Μανδρετζής(;) Ανδρέας. Λέει πως με τέτοιες ενέργειες του μητροπολίτη Χρυσοστόμου (όπως η παραπάνω περίπτωση με το πρώτο άνοιγμα εκκλησίας και σχολείου), ήταν λογικό οι κάτοικοι να μην αποσχιστούν. Μάλιστα οι κάτοικοι πιέζονταν και απειλούνταν από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες να προσχωρήσουν στην Εξαρχία.
Στη διαμάχη πατριαρχικών – εξαρχικών πριν την 2 Φεβρουαρίου 1906, οι οθωμανικές αρχές έκλεισαν το σχολείο και την εκκλησία για δεύτερη φορά και οι κάτοικοι δεν είχαν ναό να λειτουργηθούν. Τότε ο Χρυσόστομος αγωνίστηκε για την επαναλειτουργία της εκκλησίας, αλλά φρόντισε και για την ανέγερση νέου ορθόδοξου ναού. Ο Χρυσόστομος εμφανίζοντας επίσημα οθωμανικά έγγραφα κατάφερε να δοθεί το σχολείο στους Ορθόδοξους Έλληνες και μέσω δικαστικών αγώνων οι Οθωμανοί άλλαξαν την πρώτη τους δυσμενή απόφαση και έδωσαν την εκκλησία στους δικαιούχους Έλληνες, γιατί όταν χτίστηκε η εκκλησία, χτίστηκε “επ΄ ονόματι” του Πατριαρχείου. Ήταν η δεύτερη φορά που άνοιξαν εκκλησία και σχολείο.
Μετά από αυτό οι Εξαρχικοί, “με την βοήθεια των Νεότουρκων, αγόρασαν μια καπναποθήκη, το ισόγειο της οποίας μετέτρεψαν σε εκκλησία και τον όροφο σε σχολείο”.
Στις αρχές του 1906 οι κάτοικοι αποφάσισαν να μαζέψουν χρήματα: α) να κάνουν έρανο, β) να δώσουν ένα γρόσι για κάθε δέμα καπνού από την παραγωγή τους, γ) να μαζέψουν χρήματα από την πώληση εργόχειρων του παρθεναγωγείου και δ) από τις συνδρομές κατοίκων, για να επισκευαστεί το σχολείο και η κεραμοσκεπή της εκκλησίας. Από την ενέργεια αυτή, μέσα σε ένα χρόνο, μάζεψαν 4000 γρόσια.
Στις αρχές του 20ου αιώνα ο μητροπολίτης Χρυσόστομος οικοδόμησε τον ενοριακό ναό Αγίου Γεωργίου στο χώρο όπου υπήρχε παλιότερος ναός από το 1859.
Το 1908 υπήρχαν 225 οικίες και 1481 κάτοικοι. 120 οικίες που έμειναν 741 Έλληνες (μιλώντας την τοπική διάλεκτο), 55 οικίες με 441 Βούλγαρους και 50 οθωμανικές οικίες με 329 Τούρκους μουσουλμάνους.
Την περίοδο του μακεδονικού αγώνα, συστήνεται με προτροπή του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου, Επιτροπή Άμυνας στον Ξηροπόταμο για την αντιμετώπιση των Βούλγαρων ένοπλων ομάδων που ρήμαζαν τα χωριά της Δράμας. Στον Ξηροπόταμο η επιτροπή αποτελούνταν από τους: Δημήτριο Στοϊμενίδη, πρόεδρο. Ιωάννη Σαμαρά, γραμματέας. Παπαδημήτρης (ιερέας) ταμίας. Υπήρχε και ομάδα εκτελεστών και επαγρύπνησης που την απάρτιζαν οι: Βασίλειος Θεολογίδης, Θεόδωρος Κυριαζής, Νικόλαος Σολάκης, Ηλίας Τρέγκος, Θεόδωρος Τότσιος, Κωνσταντίνος Μανδρατζής, Δημήτριος Μανδρατζής, Γ. Βλάχος, Γ. Δερμεντζής, Γ. Μαυρουδής, Α. Αθανασιάδης, Ι. Εκλεμές, Μητρούσης Παπαευάγγελος, Κ. Ρούτσος, Ε. Φιλιππίδης.
Το 1910 συστήνεται μια Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την λειτουργία της. Όταν διαλύθηκε, το μέλος της, Γεώργιος Κουμουρτζής παρέδωσε το ταμείο της στην εκκλησία.
Το 1910-1911 λειτουργούσαν 4/τάξιο Αρρεναγωγείο και 3/τάξιο Παρθεναγωγείο. Οι αρχές του χωριού και οι δάσκαλοι προτρέπουν τους γονείς να στέλνουν τα παιδιά στο σχολείο κι όχι να τα κρατούν για δουλειά. Για την εξεύρεση χρημάτων με παρόμοια ενέργεια του έτους 1906, σε ένα χρόνο (το έτος 1910) μαζεύτηκαν 8641 γρόσια.
Την σχολική χρονιά 1911-1912 ήρθαν τα υπηρεσιακά έγγραφα με τα οποία μπορούσαν οι κάτοικοι να προβούν στην ανέγερση νέας σχολής. Την χρονιά εκείνη φοιτούσαν 83 από τους 105 μαθητές και μαθήτριες.
Τον Μάϊο του 1912, μετά από εκλογές, τα ενοίκια από τα κτήματα της εκκλησίας που αποφέρουν 1332 γρόσια και τα 4040 γρόσια που υπήρχαν περίσσευμα, μεταβιβάζονται στα χέρια της νέας εφοροεπιτροπής που την αποτελούσαν οι Ανδρέας Λουκίδης, Θεόδωρος Κότσιος που ήταν έφοροι, Γεώργιος Αρναούτης ταμίας, Κωνσταντίνος Ουρούτσης γραμματέας, Στέφανος Κυριαζής και Άγγελος Μιχαήλ επίτροποι.
Πριν την απελευθέρωση, το 1913, ο Ξηροπόταμος λεγόταν Βησσοτσάνη και ήταν ένα μικτό χωριό. Στο τέλος του έτους γίνεται λόγος από τις δύο κοινότητες του χωριού, Ελλήνων και Τούρκων, για κατασκευή υδραγωγείου και την υπο-κατασκευή υπόγεια σήραγγα μήκους 140 μέτρων
Σε μια πρώτη προσπάθεια απογραφής, το 1914, η Βησσοτσάνη (Ξηροπόταμος) είχε 1135 Έλληνες κατοίκους και 266 Μουσουλμάνους. Πρόεδρος του ελληνικού πληθυσμού ήταν ο Δημήτριος Μανδρατζής και του μουσουλμανικού ο Σαΐτης Ισμαήλ.
Πριν από την έναρξη του Α΄ παγκοσμίου πολέμου το χωριό είχε 1750 κατοίκους. Κατά την διετία αυτή και την δεύτερη βουλγαρική κατοχή που είχαμε, ο πληθυσμός στα τέλη του 1918 ήταν 1500 κάτοικοι, δηλαδή λιγόστεψε κατά 250 κατοίκους. Κατά την διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής εξορίστηκαν 98 κάτοικοι στη Βουλγαρία. Οι Βούλγαροι δυνάστες είχαν εγκληματική συμπεριφορά, υποχρέωναν τους κατοίκους να εργάζονται σε βαριές – σκληρές δουλειές, ενώ οι περισσότεροι θάνατοι προήλθαν από πείνα και στερήσεις. Οι Βούλγαροι κατάσχεσαν από τους κατοίκους του Ξηροποτάμου, τα 3 χρόνια της δεύτερης βουλγαρικής κατοχής, περίπου 5000 γίδια, 5000 πρόβατα, 200 γαϊδούρια, 500 μουλάρια και άλογα, 900 αγελάδες – βόδια, 1.000.000 οκάδες δημητριακά και 50.000 δραχμές.
Μετά την απελευθέρωση από τους Βούλγαρους, με Β.Δ. της13-11-1919 δημιουργείται η κοινότητα Ξηροποτάμου, με έδρα την Βισσοτσάνη. Σ’ αυτήν ανήκουν και οι οικισμοί Δράνοβο (Μοναστηράκι), Τουρκοχώρι (Μυλοπόταμος) και Κόβιτσα (Βαθύλακος).
Με το Π.Δ. της 1-4-1927 η κοινότητα Βησσοτσάνης μετονομάστηκε σε κοινότητα Ξηροπόταμου.
Σταδιακά οι άλλοι οικισμοί αποχώρισαν από την κοινότητα Ξηροποτάμου ως το 1964. Από την δεκαετία του 1970 δημιουργείται ο οικισμός Μεταμόρφωση Σωτήρος. Πριν τον «Καποδίστρια» ο Ξηροπόταμος αποτελούνταν από δυο συνοικισμούς, τον Ξηροπόταμο και τον συνοικισμό Μεταμορφώσεως Σωτήρος.
Κατά τις απογραφές του πληθυσμού ανά δεκαετία, έχουμε στον Ξηροπόταμο (Βησσοτσάνη):
Απογραφή του 1920: 1698 κατοίκους.
Απογραφή του 1928: 1925 κατοίκους.
Απογραφή του 1940: 2568 κατοίκους.
Απογραφή του 1951: 2677 κατοίκους.
Απογραφή του 1961: 3051 κατοίκους.
Απογραφή του 1971: 2023 κατοίκους.
Απογραφή του 1981: 2381 κατοίκους.
Απογραφή του 1991: 2401 κατοίκους.
Απογραφή του 2001: 2772 κατοίκους.
Σήμερα ο Ξηροπόταμος έχει 4.500 δημότες και 2.772 μόνιμους κατοίκους κατά την απογραφή του έτους 2001.
Η πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού είναι ντόπιοι. Στον Ξηροπόταμο εγκαταστάθηκαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών και προσφυγικές οικογένειες από τη Θράκη τον Πόντο και τη Μ. Ασία. Επίσης ήρθαν το 1945 -1947 και αρκετές οικογένειες Σαρακατσάνων.
Στα διοικητικά του όρια περιλαμβάνονταν περίπου 100.000 στρέμματα γης εκ των οποίων τα 18.000 περίπου είναι καλλιεργήσιμη έκταση και τα 65.000 περίπου στρέμματα βοσκότοποι.
Παραδοσιακά οι κάτοικοι του ασχολούνταν με την γεωργία και ειδικότερα με την παραγωγή καπνού, στον κάμπο της Δράμας, και την κτηνοτροφία.
Τις δεκαετίες του 1970 και 1980 μεγάλο μέρος των κατοίκων του μετανάστευσαν στην Γερμανία σε αναζήτηση καλύτερης τύχης.
Σήμερα οι περισσότεροι έχουν επιστρέψει, έχουν επισκευάσει τα παλαιά τους σπίτια και διατηρούν ένα καλό βιοτικό επίπεδο χάρη, κυρίως, στις συντάξεις που λαμβάνουν από την εργασία τους στην Γερμανία.
Ο επαναπατρισμός δημιούργησε ικανή οικονομική βάση για να παραμείνουν στο χωριό και να δημιουργήσουν οικογένεια εκπρόσωποι της νεότερης γενεάς, με αποτέλεσμα ο Ξηροπόταμος σήμερα να είναι μια ζωντανή κοινότητα με περίπου 3000 μόνιμους κατοίκους και ενεργό εξατάξιο Δημοτικό σχολείο με συνολικά 150 μαθητές.
Η ενασχόληση με την γεωργία έχει εγκαταλειφθεί σε μεγάλο βαθμό: Οι περισσότεροι κάτοικοι του Ξηροποτάμου υπενοικιάζουν τα χωράφια τους σε μεγαλύτερους καλλιεργητές που επιτυγχάνουν, μέσω αυτής της συγκέντρωσης, καλύτερη σχέση επένδυσης – απόδοσης. Τα κυριότερα προϊόντα που παράγονται είναι σιτηρά, καλαμπόκι, βαμβάκι.
Εκτός από τις συντάξεις των μεταναστών, και των αγροτών, κύρια πηγή εισοδήματος για το χωριό είναι τα λατομεία και τα εργοστάσια κοπής και επεξεργασίας μαρμάρου, που υπάρχει σε σημαντικές ποσότητες τόσο στο Φαλακρό όσο και στους υπόλοιπους γύρω ορεινούς όγκους.
Σε απόσταση δύο περίπου χιλιομέτρων δυτικά από τον Ξηροπόταμο λειτουργεί οργανωμένη Βιομηχανική Ζώνη, με περίπου 70 βιοτεχνικές – βιομηχανικές μονάδες επεξεργασίας μαρμάρου, γρανίτη, ελαστικών, πλαστικών κτλ.
Στον Ξηροπόταμο αναβιώνουν αρχέγονα έθιμα του Δωδεκαημέρου στις 6 και 7 Ιανουαρίου.
Ξακουστό είναι και το φεστιβάλ παραδοσιακών χορών το πρώτο σαββατοκύριακο του Αυγούστου.
Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Γεώργιος, ενώ το καλοκαίρι γίνεται το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία στον ομώνυμο λόφο δίπλα στο χωριό.
Σύνταξη του κειμένου
ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
πρώην δάσκαλος του σχολείου
Σημείωση
Αν κάποιος έχει κι άλλα στοιχεία, ή διαφορετικά απο αυτά που αναγράφονται παραπάνω, πολύ ευχαρίστως δεχόμαστε τα νέα στοιχεία για συμπλήρωση ή τροποποιούμε τα παραπάνω εφ’όσων τεκμηριώνονται.
Στοιχεία και βιβλιογραφία:
- Δραμινά Χρονικά, τόμος Β’, Δράμα 1981
- Η Δράμα και η περιοχή της, Ιστορία και πολιτισμός, Δ’ Επιστ. Συνάντηση.
- Χειρόγραφη πρόθεση του 18ου αιώνα από την μονή της Κοσίνιτσας, Παρχαρίδου Μ.
- Ιστοσελίδα του Μορφωεκπολιτιστικού Συλλόγου Ξηροποτάμου (www.xiropotamos-mes.gr)
- Ιστοσελίδα του Πνευματικού Κέντρου Ξηροποτάμου (www.xiropotamos.gr)
- Ιστοσελίδα Βικιπαιδεια (el.wikipedia.org)
- Η τοπική Αυτοδιοίκηση στο νομό Δράμας 1914-1999 Χ. Παπάζογλου.
- Η Δράμα και η περιοχή της, Ιστορία και πολιτισμός, Α’, Β’, Γ’, Δ’ Επιστ. Συνάντηση.
- Σκέψεις κι εντυπώσεις εκ περιοδείας Γ. Χατζηκυριακού
- Η εκπαίδευση στις επαρχίες Δράμας και Ζιχνών κατά την Τουρκοκρατία Ευάγγελος Γ. Καρσανίδης.
- Η Δράμα 7000 χρόνια Βασίλειος Κ. Πασχαλίδης
- Ο Εθνομάτρυρας – Άγιος Μητροπολίτης Δράμας – Σμύρνης ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Ευαγγέλου Β. Βασιλείου